Erteleme, geleceğimizi belirsizlikle saran bir alışkanlıktır. Hemen harekete geçmek yerine, “yarın yaparım” demenin tuzağında sıkışıp kalırız. Ertelemeyi, olumsuz sonuçlarını öngördüğümüzde bile kendini gösteren, öz düzenlemedeki başarısızlık olarak tanımlayabiliriz. Bu davranış özellikle önemli görevlerin daha az kritik veya daha zevkli faaliyetler lehine ertelenmesi şeklindedir; bu da teslim tarihleri yaklaştıkça suçluluk, kaygı ve strese yol açabilir. Ertelemenin davranışı, çoğunlukla psikolojik, duygusal ve durumsal etkilerin birleşiminden kaynaklanır.
Neden Erteleriz?
- Erteleme, kaygı, başarısızlık korkusu veya can sıkıntısı gibi olumsuz duyguları yatıştırmak için bir strateji olarak işlev görebilir. Bu görevleri erteleyerek olumsuz duygularımızı geçici olarak azaltabiliriz, ancak bu uzun vadede stres seviyemizi artırabilir.
- Erteleme sıklıkla, dürtülerimizi yönetmek ve kısa vadeli zevkler yerine uzun vadeli hedeflere öncelik vermek gibi durumlarda kendimizi denetleme ve düzenlemede yaşadığımız zorluklarla ilgilidir. Sonuç olarak, eldeki göreve konsantre olmak yerine daha keyifli aktiviteleri tercih edebiliriz, bu da ertelemeye sebep olabilir.
- Çalışma ortamımıza ilişkin algımız ertelemeyi önemli ölçüde etkileyebilir. Görevler zorlayıcı veya engelleyici olarak görüldüğünde olumsuz bilişsel değerlendirmelere sebep olabilir. Bu da öz düzenleme çabalarımızı baltalayarak erteleme eğilimini artırır.
- Yapılacaklar gözümüze çok zor, yorucu ve uğraştırıcı göründüğünde yapmamız gereken işten kaçmayı tercih ederiz. Bu kaçınma da genellikle başarısızlık korkumuzdan ya da kendi yeteneğimize olan güven eksikliğinden kaynaklanır.
- Mükemmeliyetçi bir yapıya sahipsek veya bu tarz tutumlar sergiliyorsak kendi yüksek standartlarımızı karşılayamamaktan korktuğumuz için işleri erteleyebiliriz. Bu korku, yapılacak işleri mükemmel bir şekilde yerine getiremeyeceğimiz görevlerden kaçınma ile sonuçlanabilir.
- Bir göreve yönelik içsel motivasyonumuz veya ilgi eksikliğimiz de ertelemeye katkıda bulunabilir.
- Alışkanlık da ertelemeyi tetikleyen güçlü bir faktördür. Öncelikle “Bugünden daha iyi bir zaman bulacağım”gibi düşüncelerle kendimizi oyalar, göreve başlamak zor geldiği için ufak ve önemsiz işlerle meşgul oluruz. Bu kısır döngü zamanla günlük rutinimize yerleşir. Erteleme, anlık bir rahatlama sağlasa da görevden kaçınmak geçici bir huzurdan öteye gitmez ve sonunda yine kaygımızı yükseltir. Bu sebeple, ertelenen görevlere dair olumsuz duygularımız artar ve erteleme davranışı giderek pekişir.
Erteleme Davranışını Değiştirmek için Neler Yapabilirsiniz?
- Erteleme davranışınızın altında yatan sebebi bulmaya yönelin.
- Açık ve ulaşabileceğiniz hedefler koyabilirsiniz. Ne başarmak istediğinizi kesinleştirmeye çalışabilirsiniz.
- Büyük işleri daha küçük, yönetilebilir parçalara ayırın. Bu, gözünüzde büyümelerini engeller.
- Kendinize son tarihler koyun. Bu, işlerinizi zamanında tamamlamanız için sizi teşvik eder.
- Çalışma alanınızı düzenleyerek dikkat dağıtan unsurları ortadan kaldırmaya çalışabilirsiniz. Telefonu sessize almak veya belirli bir alan yaratmak işe yarayabilir.
- Görevlerinizi yazıp önceliklendirebilirsiniz. Önceliklerinizi görmek, onları gerçekleştirmeniz için size motivasyon sağlar.
- Görevi tamamladığınızda elde edeceğiniz faydaları düşünebilirsiniz, bu da motivasyonunuzu artırabilir.
- Hedeflerinizi başkalarıyla paylaşabilirsiniz. Birine ilerlemenizi rapor etmek sizi daha sorumlu davranmaya itebilir.
- Görevlerinizi tamamladıktan sonra kendinize küçük ödüller verebilirsiniz. Bu durum psikolojik iyi oluşunuzu artırır ve süreci daha keyifli bir hale getirebilir.
Bu stratejiler erteleme alışkanlığını kırmak ve daha verimli bir yaşam sürmenize yardımcı olabilir.
Yazar: Zeynep Yankılıç
Kaynakça
- Bisin, A., & Hyndman, K. (2019). Present-bias, procrastination and deadlines in a field experiment. Games and Economic Behavior. http://do.org/10.1016/j.geb.2019.11.010
- Prem, R., Scheel, T. E., Weigelt, O., Hoffmann, K., & Korunka, C. (2018). Procrastination in Daily Working Life: A Diary Study on Within-Person Processes That Link Work Characteristics to Workplace Procrastination. Frontiers in Psychology, 9. http://doi:10.3389/fpsyg.2018.01087