İnsanın kendi potansiyelini tam anlamıyla ortaya koyabilmesi, psikolojide “kendini gerçekleştirme” olarak tanımlanır. Bireyin yaşamındaki en yüksek doyum düzeylerinden birini ifade eder. Bu kavram Abraham Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisi ile bilinir. Kendini gerçekleştirmek için gerekli olanlar hayatta kalma veya güvenlikten çok daha fazlasıdır. Kendini gerçekleştirme en son aşama olduğundan bireyin temel ihtiyaçlarını sorunsuz bir şekilde halletmiş olması beklenir. Maslow bu konuya yoğunlaşarak, temel ihtiyaçlarının ötesinde tam potansiyellerine ulaşmak için çabalayan ve kendini gerçekleştirmiş insanların motivasyonunu tanımlamak için “metamotivasyon” kavramını ortaya atmıştır. Maslow’un “metaihtiyaçlar” listesinde şunlar vardır: Bütünlük (birlik), Mükemmellik (denge ve uyum), Tamamlama (bitiş), Adalet (hakkaniyet), Zenginlik (karmaşıklık), Sadelik (öz), Canlılık (kendiliğindenlik), Güzellik (biçimin doğruluğu), İyilik (iyilikseverlik), Benzersizlik (bireysellik), Oyunsallık (kolaylık), Gerçek (hakikat), Özerklik (kendi kendine yeterlilik), Anlamlılık (değerler)
Kendini Gerçekleştirme İhtiyaçlarının Temel Bileşenleri
- Bireyin kişisel doyuma ulaşması, büyümesi ve gelişmesi, kendini gerçekleştirmede önemli bileşenlerdir. Bireyin büyümesi, yeni şeyler öğrenmesi ve kendi içinde önemli olan şeylerde daha iyi olma arzusu burada etkilidir. Maddiyatın veya maddi başarının ötesinde daha anlamlı hedeflerin peşinden koşmak doyum ve kişisel büyüme ile sonuçlanır.
- Kendi potansiyelini keşfedip bunu gerçekleştirmek de etkilidir. Bireyin yaratıcılığını, becerilerini, yeteneklerini göstermesi, yapması gereken şeyi yapması, hayatını gerçekçi bir şekilde yaşaması potansiyeli gerçekleştirmek için önemli rol oynar.
- Hayattaki amaç ve anlam arama ihtiyacı, kişinin kendini gerçekleştirmesinde gerekli bir diğer önemli unsurdur. Bireyin amaç duygusu araması, kendisinden daha büyük bir şeye katkıda bulunması, genel olarak maneviyat, felsefe veya fedakarlıkla ilgili bir bileşendir.
- Kişinin bir şeye veya bir kişiye bağlı kalmadan özgür bir şekilde yaşaması, özgün olması da bir diğer bileşendir. Bireyin kişisel değerlerine ve inancına göre yaşaması, dış baskılara uymak yerine kendine karşı dürüst olması bu bağlamda önemlidir.
- Kişinin yenilik arayışında olması, yaratıcılığını kullanacak alanlarda varlığını sürdürmesi etkilidir. Bireyin sanat, yazı, müzik, problem çözme gibi yaratıcı aktivitelere sadece tanınmak için değil kendini tatmin etmek için katılması kendini gerçekleştirmede önemli bir adımdır.
- Hayatta ahlaki ve etik açıdan kendini geliştirmiş olması bu bağlamda önemlidir. Bireyin güçlü içsel ilkelerin; adalet, doğruluk ve hakkaniyet duygularının geliştirilmesi kendini gerçekleştirmede etkilidir.
Hayatta Kendini Gerçekleştirebilmek Neden Önemlidir?
Kendini geliştirme kavramını hayatta önemli olduğu gibi bunun tam olarak gerçekleşmesi de oldukça zordur. Kendini gerçekleştirme sayesinde daha derin bir mutluluk ve tatmin duygusuna ulaşabilirsiniz. Kendinize faydası olduğu gibi topluma da anlamlı şekillerde katkıda bulunmanıza motive edebilir. Bireysel olarak daha güçlü bir kimlik ve amaç duygusu aracılığı ile stres ve endişelerinizle daha iyi başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Dayanıklılık, güven ve kişisel iyi oluşunuzu pekiştirir. Kısacası temel fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlar karşılandıktan sonra kendinizi gerçekleştirme ihtiyacınız ortaya çıkar. Daha anlamlı ve tatmin edici bir yaşama yönlendirebilir.
Kendini Gerçekleştirme Seviyesine Ulaşmak İçin Neler Yapabilirsiniz?
- Önce piramitteki diğer ihtiyaçları karşılamaya özen gösterin.
1-Fiziksel ihtiyaçlar: Su, yemek vb.
2-Güvenlik ihtiyaçları: Fiziksel ve duygusal vb. güvenlik
3- Sevgi ve aidiyet: İlişkiler vb.
4-Saygınlık ve değer ihtiyaçları: Güven, saygı, tanınma vb.
Bu alanlardaki istikrarınız ve göreceli olarak buradaki problemleri halletmeniz kendini gerçekleştirme aşamasına ulaşmanızda büyük bir rol oynar.
- Hayattaki amacınızı veya tutkunuzu keşfedin. Kendinize sorun: Beni gerçekten heyecanlandıran veya tatmin eden şeyler nelerdir? İlgi alanlarınız, yetenekleriniz ve değerleriniz üzerine düşünebilirsiniz. Neyin sizi derinden etkilediğini keşfetmek için yeni şeyler deneyebilirsiniz.
- Kendi kendinize düşünme pratiği yapın. Düzenli olarak günlük tutmak, meditasyon yapmak veya iç gözlem yapmak motivasyonlarını ve duygularınızı anlamada yardımcı olur. Kendinize şunu sorabilirsiniz: “Gerçek benliğimle uyumlu yaşıyor muyum?”
- Hayatınızın sorumluluğunu almaya çalışın. Başkalarından onay beklemeyin veya başkalarını suçlamayın. Kendini gerçekleştirmiş insanlar güçlü bir iç kontrol odağına sahiptir.
- Özgünlüğü benimseyin. Kendinize ve başkalarına karşı dürüst olmalısınız. Sadece toplumsal beklentilere ve baskılara göre değil kendi değerlerinize göre seçim yapabilirsiniz.
- Daha büyük yararlara hizmet edin. Gönüllü olun, öğretmenlik, mentorluk yapın veya kendinizden daha büyük amaçlara katkıda bulunun. Amaç genellikle başkalarına katkıda bulunarak büyür.
Eleanor Roosevelt kendini gerçekleştirme kavramına uyan bir örnektir. Hem Maslow’un tanımladığı yüksek potansiyelini gerçekleştirme sürecine hem de bu süreçte başkalarına katkı sağlama yönüne uyan bir kişiliktir. Gençliğinde içine kapanık, güvensiz biriyken zamanla insan haklarına, kadın haklarına ve sosyal adalete karşı bağlılık geliştirdi. Başta kamuoyunda konuşmaktan korksa bile kendisini bu yönde geliştirdi ve ABD tarihinin en etkili “first lady”lerinden biri oldu. Gerçek benliğini bastırmak yerine cesaretini ortaya koydu. Kendi fikirlerini yazılı ve sözlü olarak ifade etti, yaratıcılığını toplum için kullandı. Tüm yaşamı boyunca ezilen ve dışlanan gruplara da yardımcı oldu. Bu durum Maslow’un benimsediği kendini aşma durumuna örnek olur. Kendi sınırlı öz güven geçmişinden dünya çapında saygı duyulan biri haline gelmesi tam olarak kendini gerçekleştirme sürecidir.
“Kimsenin sizin izniniz olmadan sizi aşağılamasına izin vermeyin.”
Bu söz bile Eleanor Roosevelt’in hem içsel gücünü hem de başkalarına kendi güçlerini hatırlatma çabasını yansıtır.
Yazar: Zeynep Yankılıç
Kaynakça
- Couture, M., Desrosiers, J., Leclerc, G. (2007). Self-actualization and poststroke rehabilitation. International Journal of Rehabilitation Research, 30(2), 111-117. https://doi.org/10.1097/mrr.0b013e32813a2ea5
- Krems, J.A., Kenrick, D.T., Neel, R. (2017). Individual Perceptions of Self-Actualization: What Functional Motives Are Linked to Fulfilling One’s Full Potential? Personality and Social Psychology Bulletin, 43(9), 1337-1352. https://doi.org/10.1177/0146167217713191
- Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396. https://doi.org/10.1037/h0054346
- Seligman, M.E.P., Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology – An introduction. American Psychologist, 55(1), 5-14. https://doi.org/10.1037//0003-066x.55.1.5