Beynimizi canlı tutmanın yollarını ararken, gerçekten ne kadarını biliyoruz ve uyguluyoruz? Bu yolları sadece öğrenmekle mi sınırlı kalıyoruz, yoksa uyguluyor ve aktif düşünme ve yaratıcı problem çözme gibi becerilerimizi de geliştiriyor muyuz? Beynimizi aktif tutmak, ilerleyen yaşlarda bilişsel fonksiyonlarda ortaya çıkabilecek sorunlara karşı önleyici rol oynar. Sağlıklı bir yaşlanma için fiziksel sağlığımız kadar zihin sağlığımızı da beslememiz gerektiğini unutmamak gerek. Bu yazımızda beynimizi zinde tutmanın yollarını ve yeni şeyler öğrenmenin zihin sağlığına etkilerinden bahsedeceğiz.
Zihnimizi Dinç Tutmanın Yolları
1- Düzenli Fiziksel Egzersizler: Yürüyüş, yüzme veya esneme hareketleri gibi fiziksel egzersizler zihin sağlığına katkı sağlar. Araştırmalar, haftada 3 kez birer saat düzenli egzersizin bilişsel performansı iyileştireceğini göstermektedir.
2- Zihinsel Uyarım: Bulmaca çözmek, puzzle yapmak, kitap okumak, yeni bir dil öğrenmek, herhangi bir müzik enstrümanı çalmak yeni nöral bağlantıların oluşmasına yardımcı olur. Zihinsel olarak uyarıcı görevlerle meşgul olmak hem nöroplastisiteyi hem de bilişsel dayanıklılığı geliştirir.
3- Sosyalleşme: Grup aktivitelerine katılmak, sosyal bağlar kurmak izolasyon ve depresyon hissiyatını azalttığı gibi bilişsel gerilemeye de engel olur. Sosyal etkileşimlerimiz bilişsel süreçleri harekete geçirir ve duygusal iyi oluşumuzu arttırır.
4- Sağlıklı Beslenme: Antioksidanlar, sağlıklı yağlar, vitaminler ve minerallerin olduğu sağlıklı ve dengeli diyetler beyin sağlığımızı geliştirmede önemli faktörlerden biridir. Meyveler, sebzeler, balık, tam tahıllar ve kuruyemişler bilişsel işlevlerimiz için faydalıdır.
5- Kaliteli Uyku: Kaliteli bir uyku hafızanın güçlendirilmesi ve beyin sağlığı için çok önemli bir kavramdır. Düzenli uyku rutini ve yeterli miktarda dinlenme temel bilişsel fonksiyonlarımızın sağlıklı çalışmasında yardımcı olur.
6- Mindfulness Ve Stres Yönetimi: Meditasyon, yoga ve nefes egzersizleri gibi uygulamalar stresimizi azaltabilir ve zihinsel berraklığı arttırabilir. Farkındalık teknikleri bilişsel esnekliği ve duygu düzenlemeyi iyileştirir.
7- Hayat Boyu Öğrenme: Yeni bilgiler öğrenmek ve yeni beceriler elde etmek beynimizi aktif tutmada önemli yere sahiptir. Bu durumu yaşam boyu istikrarlı ve düzenli bir şekilde devam ettirmek ileriki yaşlarda da fayda sağlar. Örneğin dersler almak, atölyelere katılmak ya da yeni hobiler edinmek zihin sağlığımızı geliştirebilir.
Bahsettiğimiz durumlar aynı zamanda beynin esnekliğini, yani nöroplastisitesini arttırmak için de önemli yöntemlerdir. Nöroplastisite beynimizin işlevsel ve yapısal olarak değişme yeteneğidir. Beyin gelişimi, öğrenme, iyileşme, hafıza, adaptasyon gibi birçok önemli süreçte kritik bir rol oynar.
Beynimiz Esnedikçe Neler Olur?
- Öğrenme yeteneğimiz ve hafıza kapasitemiz gelişebilir.
- Beyin yaralanmaları ve inme sonrası iyileşme kolaylaşabilir, beyin kaybedilen işlevleri yeniden organize edebilir.
- Ortam ve deneyimlere uyum sağlamamız kolaylaşır. Bu durum düşünce ve davranışlarımızda esneklik sağlar.
- Genel bilişsel fonksiyonlarımız; karar verme, problem çözme, ve duygusal düzenleme gibi alanlarda iyileşebilir.
Özetle, fiziksel ve zihinsel aktivitelerde bulunmak, sosyal bağlantıları güçlendirmek ve farkındalık uygulamaları yapmak beyin plastisitesini önemli ölçüde arttırabilir, bilişsel işleverinin ve uyum yeteneğinin gelişmesine katkıda bulunur.
Yazar: Zeynep Yankılıç
Kaynakça
- Cornwell, B., & Laumann, E. O. (2015). The health benefits of network growth: new evidence from a national survey of older adults. Social science & medicine (1982), 125, 94–106. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2013.09.011
- Gomes-Osman, J., Cabral, D. F., Morris, T. P., McInerney, K., Cahalin, L. P., Rundek, T., Oliveira, A., & Pascual-Leone, A. (2018). Exercise for cognitive brain health in aging: A systematic review for an evaluation of dose. Neurology. Clinical practice, 8(3), 257–265. https://doi.org/10.1212/CPJ.0000000000000460