Assertiveness (girişkenlik) ve passivity (pasiflik) birbirine zıt iletişim tarzlarını ifade eden kavramlardır. Peki bunlar ne anlama gelir? Sağlıklı ve etkili iletişim kurmak için lazım olan assertiveness (girişkenlik) kendini iyi bir şekilde ifade edebilmektir. Kendi hakkını koruyarak, çevreye saygılı bir biçimde kendi görüşünün arkasında duran kişiler girişken iletişim tarzına sahiptir denebilir. Olumlu bir özellik olan assertiveness, hem çevremizdekilere saygı duymamızı hem de kendi sınırlarımızı korumamızı sağlar. Passivity ise pasif olmak olarak ifade edilebilir. Kişinin kendini ifade edememesi veya etmemesidir. Pasifize olmuş bir kişi, çevresinde olup bitenlere karşı koyamadığı ve istemediği durumlarda bulunduğu için bundan zarar görebilir.
Benimsediğimiz iletişim tarzı sadece ilişkilerimizde değil hayatımızın birçok alanında etkilidir. Davranışlarımız ve karar verme süreçlerimiz bunlara örnek olarak gösterilebilir. Ek olarak, Büyük Beş Kişilik adı verilen modeldeki beş farklı boyut ile ilişkilendirilebilir. Açıklık (openness), girişkenlik ile bağlantılı iken pasiflik ile nevrotizm (neuroticism) arasında bir bağlantı bulunmaktadır. Gelin bu kavramları detaylı inceleyelim.
Yıllar boyunca girişken iletişim tarzının farkı tanımlamaları yapılmıştır. İlk tanım 1973 yılında Lazarus tarafından “hayır diyebilmek, ricada bulunabilmek ve duyguları ifade edebilmek” olarak yapılmıştır. En kapsayıcı açıklamalardan biri 1997 yılında Lowrence tarafından “olumlu sonuçları çoğaltmak, olumsuz sonuçların en aza indirerek davranışın kişilerarası duruma uyarlanma yeteneği” olarak yapılmıştır.
Girişkenlik, başkalarına kendi fikirlerini dayatmak değildir. Onlara anlayışla yaklaşıp, kendini ifade etmeye çalışmaktır. Bizde çocukluktan itibaren gelişmeye başlar. Ailemizde gördüğümüz bu iletişim kurma biçimini onlardan gördüğümüz şekilde benimseriz. Kendimiz iyi ifade edebildiğimiz durumlar için kontrolü ele almamız daha olasıdır. Psikolojik iyi oluşumuzu önemseyip kendi isteklerimizi karşı tarafa ancak girişken bir iletişim tarzı ile aktarabiliriz. Daha çok işin içine girdiğimiz zaman , kendimize olan güvenimizde artacaktır. Fakat, girişkenliğinde bir seviyesi olduğu unutmamalıyız.
Ne ile karıştırılmamalıdır?
Girişken iletişim agresiflik demek değildir. Girişken iletişim etkili bir tarz olarak kabul edilir fakat agresif öyle değildir. Karşısındakini düşünmeyen, onu domine etmeye çalışan, kişisel alanları ihlal eden kişiler olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda da girişken iletişim tarzı agresif iletişim tarzı ile karıştırılmamalıdır. Kendi hakkımızı korumak, kibir değildir. Başkalarının düşüncelerine de önem verdiğimiz için kendi düşüncelerimizi dayatmamalıyız. Ayrıca, tek doğruyu kendimiz olarak kabul ettiğimiz durumda çevremize olan saygımız azaldığı için bunu girişkenlik olarak adlandıramayız.
Pasif iletişim tarzında isteklerimizi karşı tarafa aktarmaktan çekindiğimiz için genelde başkaları tarafından yönetilen durumların içinde oluruz. Bu tarzı benimsediğimiz zaman vücut dilimizde de yansımalarını görürüz. Göz teması kurmaktan çekinme, ses tonunun düşüklüğü ve konuşurken uzun duraklamalar buna örnek gösterilebilir. Pasif olmak sorunun çözümünü kolaylaştırmaz. Aksine, problemi ortadan kaldırmaya yönelik bir girişimde bulunulmadığı için veya kendi düşüncelerini belirtmedikleri için problemler uzun süre var olmaya devam eder. Düzgün ve etkili bir iletişim ancak sorunların ortadan kaldırılmasına yardımcı olur. Sosyal ilişkilerimizde başarılı olabilmek için girişken ve pasif davranışlar arasında bir denge gerekir. İçinde bulunduğumuz duruma göre birinin ağır basması bizim için daha uygun olacaktır.
Girişken iletişim tarzına sahip olmak için yapabilecekleriniz:
Öncelikle, kendimizin farkında olmalıyız ve öz değerlendirme yapabilmeliyiz böylelikle aşağıdaki maddeler daha kolay uygulanabilir.
- Konuşulan ve süregelen konuşmaya aktif dinleme yaparak dahil olun.
- Göz teması kurmaya özen gösterin
- Ayakta veya otururken dik durmaya dikkat edin
- Cümlenizin sonunu soru cümlesiymiş gibi bitirmeyin. Net olun.
- Başkalarının düşüncelerini sorun ve onları dinleyin.
- İstemediğiniz durumlarda hayır diyebilin.
Yazar: Psikolog Lara Kartal
Kaynakça
Malakcıoğlu, C. (2023). Multidimensional assessment of assertiveness: Assertiveness, passivity, and aggressivity scales. Journal of Psychiatric Nursing/Psikiyatri Hemsireleri Dernegi, 14(4).
Pipas, M. D., & Jaradat, M. (2010). Assertive communication skills. Annales Universitatis Apulensis: Series Oeconomica, 12(2), 649.
Winer, S., Salazar, L. R., Anderson, A. M., & Busch, M. (2023). Resolving conflict in interpersonal relationships using passive, aggressive, and assertive verbal statements. The International Journal of Conflict Management/International Journal of Conflict Management, 35(2), 334–359. https://doi.org/10.1108/ijcma-03-2023-0048