İlişkiler hayatımızın ayrılmaz bir parçasıdır ve yaşam kalitemizi doğrudan etkiler. Psikolojiye dair çoğu kaynak iyi oluş için sosyal desteğin ve ilişkilerin öneminden bahseder. Hatta psikolojik rahatsızlıklardan bazılarının ortaya çıkışında yetersiz sosyal desteğin payı vardır. Harvard’da 1938’de başlayan ve hala devam eden; nelerin iyi bir hayat sürmemize katkı sağladığını araştıran, üç neslin incelendiği ünlü çalışmada, mutluluğumuzu etkileyen en önemli faktörün anlamlı ilişkiler olduğu bulunmuş. Araştırmaya göre çevremizde bizi destekleyen, güvenilir kişilerin olmasının mutluluğumuzu artırdığı ve yaşımız ilerledikçe ilişkilerimiz önem kazanmaya devam ettiği sonucuna varılmış.
İlişki denilince sadece romantik ilişkileri düşünmek doğru olmaz, yakın arkadaşımızla ve ailemizle olan ilişkimizin sağlıklı olması bizim iyi oluşumuza katkı sağlar. Stresimizi kontrol altına almamıza yardımcı olur. Mesela, gergin hissettiğimiz zamanlarda biriyle konuşmak isteyebiliriz, sarılma ihtiyacı duyabiliriz ve bunları gerçekleştirdikten sonra biraz da olsa kendimizi daha iyi hissederiz. Zorlandığımız anlarda yanımızda olan kişiler bizi rahatlatır ve psikolojik iyi oluşumuzu korumamıza destek olurlar. Hayattaki çoğu şey için çalıştığımız gibi bu ilişkileri yaratmak ve ayakta tutabilmek için çaba göstermemiz gerekir. Biz harekete geçmeden ilişkilerin kurulması veya ilerlemesi pek mümkün olmayabilir. Bunu ilk mesajı atmak gibi düşünebilirsiniz. Hiç kimse o ilk mesajı atmak istemezse bir ilişki inşa etmek de mümkün olmaz. Bazı durumlar için olayları kendi gidişatına bırakmak işe yarasa da; hiçbir çaba göstermeden ilişkilerimizin sürmesini beklemek, ilişkinin sorumluluğunu tamamiyle karşımızdaki kişiye yüklemek anlamına gelir. İlişkilerin tek bir çizgide ilerlemesini beklemek doğru değildir. İkili ilişkilerimizde de zaman zaman olumsuz durumlarla karşılaşmamız normaldir. Kişisel isteklerimizden veya iletişim sorunlarından dolayı çatışabiliriz ve anlaşmazlıklar oluşabilir. Bunlar yanlış anlaşılmalar, varsayımlar, savunmacı veya suçlayıcı tutumlardan doğabilir. Bu iletişim engellerini aktif dinleme ve empati gibi yollarla aşabiliriz.
İlişkiler, psikolojik sağlamlığımızı güçlendirir. Psikolojik sağlamlık (resilience) ise olaylar ile başa çıkma becerilerimizin sağlıklı ve başarılı olmasına yardımcı olur. Bunlara dayanarak anlıyoruz ki sosyal varlıklar olarak, iyi oluşu tek başımıza elde edebileceğimiz bir durum olarak düşünüp sosyal iyi oluşu göz ardı etmemeliyiz. Bizi daha iyiye taşıyabilecek olan arkadaşlıklar için çabalayabiliriz.
Olumlu ilişkileri geliştirmenin formülünü ise şöyle özetleyebiliriz:
Empati + Açık İletişim + Farklılıklara Saygı = Sağlıklı İlişkiler
İlişkilerimizi derinleştirmek ve sağlamlaştırmak, karşımızdaki bireyin dünyasına adım atarak, onun hislerini ve düşüncelerini anlamaya çalışmakla başlar; yani empati kurmakla. Bu süreç, aktif dinleme ve açık iletişimle desteklenmelidir.
Hepsini özetlemek gerekirse, düşünülenin aksine iyi oluş sadece tek başına oluşturulabilecek bir durum değildir. Psikolojik iyi oluşa ilişkiler perspektifinden bakıldığında sağlam ilişkiler yaratmak ve bu ilişkileri sürdürmek kritik öneme sahiptir. İlişkilerin gücünü hafife almamalıyız. Bize verilen değeri biz de karşımızdakine göstermeliyiz.
Yazar: Psikolog Lara Kartal & Psikolog Ayşe Erol
Editör: Bora Karakoç
Kaynakça
Waldinger, R., & Schulz, M. (2023). The good life: lessons from the world's longest scientific study of happiness. Simon and Schuster.
Amati, V., Meggiolaro, S., Rivellini, G., & Zaccarin, S. (2018). Social relations and life satisfaction: The role of friends. Genus, 74(1), 1–18.
Keyes, C. L. M. (1998). Social well-being. Social Psychology Quarterly, 61(2), 121–140.
Lomas, T., Waters, L., Williams, P., Oades, L. G., & Kern, M. L. (2020). Third wave positive psychology: Broadening towards complexity. The Journal of Positive Psychology, 1–15.
Roffey, S. (ed.) (2012). Positive relationships: Evidence based practice across the world. New York, NY: Springer Publishing